Kadına Ait İnfertilite Nedenleri - Prof. Dr. Alparslan Baksu

Kadına ait infertilite (kısırlık) nedenleri sıklık oranlarına göre aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:

Fallop tüplerine ait nedenler
Yumurtlama problemleri
Yaş faktörü
Rahime ait nedenler
Endometriozis
Genetik nedenler

Fallop Tüplerine Ait Nedenler

Fallop tüpleri, uterusun sağ ve sol iki tarafından çıkarak, parmaksı çıkıntılarla yumurtalıklara kadar uzanan kanal yapılarıdır. Tüpler erkek spermi ile kadın yumurta hücresinin döllenme yeridir. Ayrıca, döllenmiş yumurta (embriyo) tüpler sayesinde rahime ulaşarak yerleşir. Bu nedenle tüplerin hem açık olması hem de fonksiyonlarını normal olarak gösterebilmesi gebelik oluşumu için önemlidir.

Tüplerde tıkanık nedenleri ve belirtileri nelerdir?

Tüplerde tıkanıklık geçirilmiş pelvik enfeksiyonlara, karın içi ameliyatlara veya endometriozis hastalığına bağlı gelişebilir.

Şekil 1. Hidrosalpenks (örnek)

Kadınların çoğu kısırlık nedeniyle araştırma yapılana kadar, tüplerinin tıkalı olduğunun farkında değildir.

Tüplerdeki tıkanık nasıl teşhis edilir?

Tüplerin açık olup olmadığını anlamak için en sık kullanılan yöntem, ilaçlı rahim filmi, yani histerosalpingografidir (HSG). Rahim filmi, adet bitiminden 3 gün sonra, özel bir kanül ile rahim içine verilen opak maddenin rahim içinde dağılımını ve tüplerden geçişini görüntüleyen bir inceleme yöntemidir. Bu yöntemle hem rahim boşluğunda gebeliği engelleyecek doğumsal veya sonradan gelişmiş sorunlar tespit edilebilir hem de tüplerin yapısı ve açıklığı ile ilgili bilgi edinilir.

Şekil 2. HSG’de iki taraflı tıkanıklık

Ayrıca tüplerin açıklığı ‘Laparoskopi’ ile de kontrol edilebilir.

Tüplerinde tıkanıklık olan bir kadın gebe kalabilir mi?

Tüplerdeki tıkanıklığa bağlı infertilite tedavisinde kullanılan ‘tubal mikrocerrahi’ yöntemi, günümüzde yerini tüp bebek uygulamalarına bırakmıştır. Çekilen rahim filminde, tüpün içinin sıvı dolu ve şiş bir hal aldığı hidrosalpenks durumu saptanırsa, tüp bebek tedavisi öncesi mutlaka bu hasarlı tüpün laparoskopik olarak çıkarılmasını önermekteyiz.

Yumurtlama Problemleri

Üreme çağındaki kadınlarda normal adet sıklığı 21-35 gün arasındadır. Bu zaman dilimi dışında adet döngüleri söz konusu ise genellikle yumurtlama problemi olduğu düşünülür. Polikistik over sendromu (PCOS) ve bazı hormonal bozukluklar (tiroid hastalıkları, prolaktin yüksekliği, erken menopoz v.b) en sık yumurtlama bozukluğu nedenleridir.

Şekil 3. Yumurtalama (örnek)

Yaş Faktörü

Kadın yaşı, doğurganlıktaki en önemli faktörlerden birisidir. 35 yaşından sonra azalmaya başlayan doğurganlık, 40 yaşından sonra hızlanarak azalmaya devam eder. Yaş ilerledikçe yumurtalık rezervi azalır. Ayrıca yumurta hücresinin kalitesi ve genetik yapısı da bozulur.

35 yaş altında bir yıllık korunmasız ilişkiden sonra ileri tetkiklere başlanırken, 35 yaşın üzerindeki kadınlarda 6 ay, 40 yaş ve üzeri kadınlarda ise 3 ay korunmasız ve düzenli cinsel ilişkiye rağmen gebelik elde edilmezse, infertilite araştırmasına başlar.

Şekil 4. İleri anne yaşı

Rahime Ait Nedenler

Rahim (uterus) kaynaklı problemleri iki başlık altında toplayabiliriz.

Doğumsal anomaliler: Uterusun kısmen veya tamamen gelişmemiş olması, uterus iç boşluğunu daraltan septum (perde) bulunması, çift uterus, tek boynuzlu uterus gibi doğumsal anomaliler, hem gebeliği engelleyebilir hem de tekrarlayan düşüklere neden olabilir. Doğumsal anomalilerin bir kısmı operasyonla düzeltilebilir.
Sonradan gelişen sorunlar: Myom, polip, kürtaj veya enfeksiyonlar sonucu oluşan yapışıklıklar infertilite nedeni olabilir. Sonradan gelişen bu sorunlar da ameliyatla tedavi edilebilir.

Şekil 5. Submükoz miyom

Şekil 6. Endometriyal polip

Endometriozis

Rahim içi dokunun (endometriyum), rahmin dışında herhangi bir organ veya dokuda bulunmasına ‘Endometriozis’ denir. Endometriozis hastalığı, sıklıkla yumurtalıklar ve karın içi organları çevreleyen zarları tutar. Yumurtalıkta, ‘Endometrioma’ (Çikolata kisti) kistlerine de neden olabilir. Bu nedenle endometriozis, hem yumurtlama bozukluğuna hem de tüplerde tıkanıklığa yol açarak gebeliği engelleyebilir.