Kadın infertilitesi değerlendirmesi

Over (Yumurtalık) rezerv değerlendirmesi

Günümüzde kadının eğitim ve kariyer hedeflerinin yükselmesine bağlı olarak gebelik yaşı ötelenmeye başlamıştır. Bu nedenle günümüzde birçok kadın karşımıza azalmış over rezervine bağlı infertilite tablosuyla çıkmaktadır.

Over rezervinin azalması ne anlama gelir?

Düşük over rezervi, bir kadının yumurtalıklarında bulunan foliküllerin (doğurganlık hücreleri) sayısının azalmış olmasıdır. Over rezerv düşüklüğü nedenleri arasında kadın yaşı en önemli faktördür. Yaş arttıkça, özellikle 35 yaşından sonra, folikül sayı ve kalitesi azalmaktadır.  Her ay düzenli adet görmek over rezervinin iyi olduğunu göstermez. Düşük over rezervi olan kadınlar da uzun bir dönem düzenli adet görülebilir.

Over rezerv düşüklüğü nedenleri nelerdir?

Over rezervinin azalmasında en önemli etken ileri kadın yaşıdır. Diğer nedenler ise şunlardır:

• Ailede erken menopoz öyküsü
• Yumurtalıkla ilgili geçirilmiş operasyonlar
• Radyoterapi ve kemoterapi (Kanser tedavisi)
• Sigara ve alkol tüketimi
• Endometriozis ve çikolata kisti
• Fazla kilo

Over rezervini hangi testlerle değerlendiriyoruz?

Adetin 2.-3. günlerinde vajinal ultrasonografi ile overlerdeki antral folliküller (doğurganlık hücreleri) sayılır. Bu sayının az olması, yumurtalık rezervinin azaldığı anlamına gelir. Ayrıca, AMH (Anti-Müllerian Hormon) ve FSH (Folikül Stimülan Hormon) testleri de over rezervi hakkında bilgi vermektedir.

AMH testi nedir?

AMH testi, kanda bakılan ve over rezervi hakkında bilgi veren bir testtir. Adet gününden bağımsız olarak yapılabilen, ‘düşük değer’i azalmış over rezervini, ‘yüksek değer’i ise Polikistik Over Sendromu’nu düşündüren bir testtir.

FSH testi nedir?

FSH, beyinden salgılanıp yumurtalıkları uyaran hormondur. Adetin 2. veya 3. gününde kanda bakılır. Yüksek FSH, düşük over rezervine işaret eder. Normal değerler, mutlaka yumurta miktarının iyi olduğu anlamına gelmez. Over rezervi en doğru şekilde, antral folikül sayısının, AMH ve FSH’nın birlikte değerlendirilmesi ile tespit edilir.

Diğer hormon testleri

Kadınlarda yumurtalıklar dışında bazı bezlerin hormonları da doğurganlığı etkiler.  Tiroid hormon bozukluklarını TSH ve serbest T4 ile değerlendirebiliriz. Ayrıca, prolaktin (PRL) hormonu da doğurganlığa etkilidir. PRL yüksekliği infertilite nedeni olabilir.

Histerosalpingografi (HSG)

Histerosalpingografi adet bitiminden 3 gün sonra rahim içine verilen radyo-opak madde ile rahim içinin ve tüplerin açıklığının değerlendirilmesi amacıyla uyguladığımız bir görüntüleme yöntemidir.  Bu yöntemle, rahimdeki doğumsal anomaliler, sonradan gelişen patolojiler (myom, polip, yapışıklık gibi) değerlendirilir. Ayrıca fallop tüplerinin açıklığı hakkında bize bilgi verir.

Laparoskopi

Işık kaynağı ile aydınlatılan bir kamera sisteminin karın boşluğuna sokularak, karın içi organlarının gözlenmesi ve gerektiğinde eş zamanlı operasyon yapılması işlemidir. İnfertilitede laparoskopik cerrahi karın içi yapışıklıklarının açılması, tüplerin alınması, tüplerin kapatılması, yumurtalık kistlerinin ve myomların çıkartılması için sıklıkla kullanılmaktadır.

Erkek infertilitesi değerlendirmesi

Semen Analizi

Erkek infertilitesinin temel incelemesi spermiogramdır. Bu analizde 3-4 günlük cinsel perhizden sonra verilen meni örneği incelenir. Verilen örnekte, 1 ml.deki sperm sayısı, sperm hareketlilik oranı ve spermlerin yapısal durumu değerlendirilir.

Laboratuvar koşullarında birçok nedene bağlı olarak sperm veremeyen erkeklerde, testis kanallarından enjektör ile sperm elde edilebilir. Ayrıca, meninin dışarı atılamayıp, idrar kesesine boşaldığı durumlarda (retrograd ejakulasyon), idrar kesesinden bu spermler toplanarak, tüp bebek tedavisinde kullanılabilir.

Şekil 5. Sperm incelemesi (örnek)

Genetik İnceleme

İnfertil erkeklerde genetik bozukluk sıklığı %5.8’dir. Özellikle, sperm sayısı azaldıkça genetik anomali sıklığı artmaktadır. Bu nedenle sperm sayısının 3 milyon/ml’nin altında olduğu veya menisinde hiç sperm bulunmayan (azospermi) erkeklerde genetik inceleme gereklidir.

Hormonal Tetkikler

Sperm sayısının 10 milyon/ml altına düştüğü durumlarda hormon incelemesi şarttır. Bu amaçla FSH, total testosteron, LH, PRL, östrojen ve tiroid hormon incelemeleri yapılır.

Ultrasonografik İnceleme

Muayene sonrası gerek görülürse testis kılıflarının (skrotum) ve testislerin ultrason incelemesi istenir.