Görüntüyü 40 kat kadar büyütebilen, parlak ışıklı bir tür mikroskoptur. Özellikle rahim ağzındaki (serviks) kanser öncüsü (prekanseröz) bulguların değerlendirilmesinde kullanılır. Kolposkopi kesinlikle ağrısız bir işlemdir. Kadınların rahim ağzı kanser taraması smir testi ile yapılır. Smir testi, hastaların % 15-20 kadarında yalancı doğru sonuç verir. Yani bir hastalık olmasına rağmen, hastalık yokmuş sonucu bildirir. Bu nedenle smir testinde bir patoloji tespit edilen veya smirde patoloji olmamasına rağmen, rahim ağzının görüntüsü şüphe uyandıran hastalarda kolposkopi ile muayene yapılmalıdır.

Muayenede iki metod vardır.

1. Rahim ağzının serum damlatılmış pamukla silinmesi ve sonrasında muayenenin yapılması
2. Rahim ağzının kuru bir tamponla silinip, sonra incelenmesi.

Her iki tür silme ile incelenecek bölge üzerindeki hücre artıkları, akıntılar temizlenir. Kolposkopi ile rahim ağzı 10-15 büyütme ile büyütülerek incelenir. İncelemede doku hasarlanmaları, zeminden kabarık yapılar, damarlanma özellikleri incelenir. Anormallikler varsa not edilir. Daha sonra %3-5 yoğunluktaki asetik asit emdirilmiş pamuk 5-10 saniye bu bölgeye uygulanır. Bu sıvının uygulanması, hücre yapısı bozulmuş, kanserleşme potansiyeli olan bölgelerin ortaya çıkmasını kolaylaştırır. Bu bölgelerde beyazlaşma oluşur. Kolposkopik muayenede dikkat edilmesi gereken başlıca bulgular:

1. Asetik asit sürülmeden önce beyaz görülen alanlar (lökoplaki)
2. Asetik asit sürüldükten sonra beyazlaşan alanlar (asetowhite alan)
3. Nokta tarzı damar kesitlerinin yoğum olarak görüldüğü alanlar (puntuasyon)
4. Kaldırım taşı veya mozaik tarzında görüntü
5. Düzensiz, anarşik tarzda dağılım gösteren damarlanma.

Bu lezyonların görüldüğü bölgelerden biyopsi yapılmalıdır. Biyopsi ile alınan parçalar patolojik incelemeye gönderilir. Gelen sonuçlara göre hastaya yapılacak tedavi belirlenir.